Гарбачоўская перабудова ў 1980-я гады зрабіла круты паварот у гісторыі Савецкага Саюза. Гэта быў магутны выбух у лёсах народаў, якія уваходзілі ў склад СССР. Была разняволена народная памяць, пачалося нацыянальнае абуджэнне. Пачаліся часы, калі мы пачалі вяртаць сабе забытае, згубленае па дарозе гісторыі папярэднімі пакаленнямі, страчанае сярод ліхалецця і катаклізмаў гісторыі. Пачалося адраджэнне духоўнай памяці.
Абуджалася жыццё ўсіх хрысціянскіх канфесій. Пачалося абуджэнне і ўваскрашэнне з абломкаў гісторыі, гвалтоўна аднятай у беларускага народу грэка-каталіцкай (уніяцкай) веры. Пачатак гэты быў няпросты, драматычны. Намаганнямі прарасійскай улады і вышэйшага кіраўніцтва Праваслаўнай Царквы памяць пра ўніяцтва была знішчана пад корань. Уніяцкія храмы былі перададзены Праваслаўнай Царкве, часткова знішчаны. Духоўная ўніяцкая літаратура знішчана. Гісторыя зафіксавала шматлікія вогнішчы ў розных раёнах Беларусі з духоўнай уніяцкай літаратуры.
Пачынаць адраджэнне ўніяцтва прыйшлося з нуля. Пра ўніяцтва на Беларусі мала хто што-небудзь ведаў. Ні ў гісторыі, ні ў друку пра ўніяцтва нічога не ўгзадвалася. На такую згадку было накладзена табу. У школьных падручніках па гісторыі падзея царкоўнай уніі толькі ўзгадвалася без падрабязнага аналізу таго, хто з кім аб’яднаўся і з якой мэтай.