Музычнае мастацтва Уніяцкай Царквы і на сённяшні дзень у значнай ступені застаецца terra incognita для гісторыкаў музыкі. Як здаецца, не рабілася сур’ёзных спробаў акрэсліць асаблівасці складнікаў музычнага афармлення ўніяцкіх набажэнстваў, вылучыць яго спецыфіку на фоне як праваслаўнай, так і каталіцкай традыцый. Таму здаецца неабходным акрэсліць, хоць і даволі схематычна, галоўныя напрамкі музычна-літургічнай практыкі каталіцкага і грэчаскага абрадаў.

Вядома, што так званыя заходнерускія землі (Украіна і Беларусь) значна раней, чым Маскоўская Русь, сутыкнуліся з моцным уплывам заходнееўрапейскай культуры. Знаёмства з еўрапейскім, у першую чаргу каталіцкім, музычным мастацтвам актыўна ўплывала, між іншым, і на музыку заходнерускай Праваслаўнай Царквы. Тэндэнцыя да запазычання найбольш важных дасягненняў Еўропы ў сферы музычнай тэорыі і практыкі склалася прыкладна ўжо ў XVI ст. Так, у Супрасльскім манастыры ўпершыню ў праваслаўнай традыцыі быў створаны аб’ёмны Ірмалой (1598–1601 гг.), цалкам запісаны не традыцыйнымі “крукамі” (старажытнымі нелінейнымі нотнымі знакамі), а еўрапейскімі квадратнымі нотамі; яшчэ ў канцы XVI ст. Львоўскае праваслаўнае брацтва, рэгулу якога прынялі Брэсцкае (1592) і Магілёўскае (1597) брацтвы, звярталася да канстанцінопальскага патрыярха Мялеція Пігаcа з пытаннем адносна таго, ці можна ўводзіць у цэрквах, як гэта робяць каталікі, фігуральны спеў і партэсную музыку, а таксама арганы. Мялецій дазволіў любыя “прыстойныя” спевы, аднак забараніў, спасылаючыся на словы Юстына-мучаніка, “шум і гудзенне бяздушных арганаў” [25; с. 441].

Чаканні ўз’яднання праваслаўных з Каталіцкай Царквой узрастаюць, бо Папа Леў XIV распачынае свой пантыфікат з паслання еднасці, звернутага да Усходніх Цэркваў.

«Увесь год яны працавалі разам у Царкве і навучалі вялікую колькасць людзей. У Антыёхіі ўпершыню вучні былі названыя хрысціянамі» (Дз 11, 26).

14 мая 2025 г. у сваім «Звароце да ўдзельнікаў Юбілею Усходніх Цэркваў» Папа Леў XIV не толькі пахваліў «унікальныя духоўныя і інтэлектуальныя традыцыі, якія яны захоўваюць, і ўсё тое, што яны могуць сказаць нам пра хрысціянскае жыццё, сінадальнасць і літургію», ён таксама адзначыў, што Усходнія Цэрквы* адыгрываюць «унікальную і прывілеяваную ролю як першаснае асяроддзе, дзе зарадзілася Царква».

У імя Айца і Сына, і Святога Духа. Мір вам!

Хрыстос уваскрос! Сапраўды ўваскрос!

Я вітаю вас словамі, якія ў многіх рэгіёнах хрысціянскага Усходу нястомна гучаць у гэты пасхальны час, вызнаючы тым самым сутнасць веры і надзеі. І як цудоўна бачыць вас тут непасрэдна з нагоды Юбілейнага года надзеі, для якой уваскрасенне Ісуса з’яўляецца непарушнай асновай. Сардэчна вітаю ў Рыме! Я рады сустрэцца з вамі і прысвяціць вернікам Усходніх Цэркваў адну з першых аўдыенцый майго пантыфікату.

Вы каштоўныя. Гледзячы на вас, я думаю пра разнастайнасць вашага паходжання, пра слаўную гісторыю і пра цяжкія пакуты, якія многія вашы супольнасці перажылі або перажываюць. І хацеў бы падкрэсліць тое, што Папа Францішак кажа пра Усходнія Цэрквы: «Гэта Цэрквы, якія неабходна любіць: яны захоўваюць унікальныя духоўныя і мудрыя традыцыі і могуць шмат расказаць нам пра хрысціянскае жыццё, сінадальнасць і літургію; узгадаем старажытных Айцоў, Саборы, манаства: неацэнныя скарбы для Царквы» (Прамова Папы Францішка, 27 чэрвеня 2024 г.).

О титулярном епископе Иерапольском Мелетии Смотрицком. Сначала яром оппоненте св Иосафата Кунцевича, а потом столь же активном свидетеле его святости и активисте Св. Унии.

Максим Смотрицкий родился по одним данным в 1572 году, по другим — в 1579 году. Его отцом был православный писатель-полемист Герасим Смотрицкий, впоследствии руководитель знаменитой Острожской школы и один из издателей Острожской Библии, в частности он написал предисловие к ней. Вначале Максим Смотрицкий учился в отцовской школе, потом у иезуитов в Виленской академии, после чего изучал богословие и философию в лучших католических, реформатских и лютеранских университетах Европы. В некоторых источниках также указывается на изучение им медицины и получение степени доктора в этой науке, что свидетельствует о том, что он не пытался ради ученой степени выдавать себя за католика или протестанта, как это делали многие другие студенты.

История одной фальшивки, и кому она нужна и зачем. Для начала приведу пример строками письма иерея Владимира Зайцева, заведующего миссионерским отделом Екатеринбургской епархии. Привожу цитату из Его послания к общественности как пример наиболее часто встречающегося описания св. Иосафата Кунцевича.

«Родился Иосафат Кунцевич в 1580 году, и как свидетельствует его собственное жизнеописание, посвятил всего себя борьбе за перевод христиан православного вероисповедания в Польше, Литве и Белоруссии в послушание папскому престолу в одной из самых отвратительных форм — униатской. До 1617 года, покуда он не стал епископом, а после и архиепископом Полоцка, его оружием был обман, бесплодное благочестие и лукавство. Однако получив власть, Иосафат Кунцевич обнаружил по-настоящему звериное лицо латинской унии и проповеди. Насильственный отбор храмов у православных, их избиения — это лишь самые "безобидные" преступления, творимые этим католиком. Убийства в разнообразных формах православного духовенства и мирян, которых рубили топорами, топили в Двине или вешали, и те не могли удовлетворить кровожадности Кунцевича, обнаружившего некрофилические черты своего правления, когда по его приказу вскрывались могилы православных христиан, и останки людей скармливались собакам.

18 ліпеня 1870 года Каталіцкая Царква абвесціла дагматы аб першынстве Папы Рымскага над Паўсюднай Царквой і аб беспамылковасці настаўніцтва Папы Рымскага, калі яно абвешчана ex cathedra. З апошнім звязана вялікая колькасць міфаў, у прыватнасці, міф аб тым, што католікі вераць у «бязгрэшнасць» Папы. У чарговую гадавіну ўспомнім артыкул біскупа Мікалая Дубініна, напісаны да 150-годдзя гэтых дагматаў, які разглядае памылкі вакол іх.

11 ліпеня 1705 г. у Сафійскім саборы ў Полацку расійскі цар Пётр І разам са світай закатаваў 5 манахаў-базылянаў. Тагачасная Еўропа ўздрыганулася ад бессэнсоўнай жорсткасці каранаванай асобы, аднак з большага прамаўчала. Толькі Апостальская Сталіца публічна кінула расійскаму цару, пераможцу пад Палтавай, цяжкае абвінавачанне за пераслед Уніяцкай Царквы. Гэта быў ці не адзіны голас выразнага асуджэння Пятра І, стваральніка Расійскай імперыі, якога ўжо баяліся і лічылі за лепшае не сварыцца з ім і якога пазней так уславілі гісторыкі.

Хрысціяне ўжываюць паняцці «Біблія», «Святое Пісанне», «Пісанне», «Стары Запавет», «Новы Запавет», «Святыя Кнігі». Усё гэта тычыцца зборкі святых кніг, якія, уласна, аб'ядноўвае - як вераць хрысціяне - Боганатхнёнасць.

Аднак (як пра гэта не толькі спецыялісты дыскутуюць, але і заўважылі назіральныя вернікі) гэтая зборка не ўсюды аднолькавая. Так званы «канон» Святога Пісання адрозніваецца па колькасці кніг у каталікоў, пратэстантаў і праваслаўных. Калі ёсць агульная згода, што «Біблію» (або «Святое Пісанне») мы называем «святой кнігай», то працягваюцца спрэчкі, з якіх канкрэтных кніг яна складаецца. Іншымі словамі, што менавіта ўваходзіць у канон Святога Пісання і чаму?

Калі спытаць: «Чаго вы хочаце ад жыцця?», - многія адкажуць нешта накшталт: "Хачу быць шчаслівым, мець дружную сям'ю і крутую працу». Іншымі словамі, не адкажуць нічога. А ёсць іншае цікавае пытанне, над якім мы, магчыма, раней не задумваліся: «Які боль у жыцці я хачу? За што я гатовы змагацца і пакутаваць?» Адказ на яго - куды больш значны паказчык таго, як складзецца ў выніку жыццё.

“Я не толькі за іх прашу, але і за тых, што, дзякуючы слову іх, увераць у Мяне, каб усе былі адно; як Ты, Ойча, ува Мне, а Я ў Табе, каб і яны былі адно ў Нас, каб свет уверыў, што Ты Мяне паслаў” (Ян. 17, 20-21). Такімі словамі маліўся Ісус за вучняў перад Сваёй смерцю ў аліўным садзе. Адзінства, пра якое Госпад прасіў Айца, не з’яўляецца простай данасцю звыш, але павінна стаць вынікам актыўнай пазіцыі і скіраванай волі людзей, ад якіх гэтае адзінства залежыць. Сёння просьба Ісуса яшчэ не выканана, нягледзячы на тое, што воля Божая выразная і зразумелая. Перашкодай адзінству выступае нежаданне ці няздольнасць людзей гэтае адзінства дасягнуць і захаваць. Аднак у нас жыве вера і надзея ў тое, што, паколькі гэтага хоча Бог, гэтая перспектыва рэальная ў будучыні.